بنیادهای نیچه ای فلسفه سیاسی میشل فوکو

پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که «چرا و چگونه بنیادهای فلسفه سیاسی میشل فوکو را متأثر از فلسفه سیاسی فردریش نیچه می دانیم؟» فرضیه ی مطرح شده در پاسخ به این پرسش اساسی بر این قرار است که «با عنایت به مولفه های کلیدی فلسفه سیاسی فردریش نیچه، می توان فلسفه سیاسی میشل فوکو را در سه مولفه بنیادینِ تبارشناسی در مقامِ روش، رابطه متقابل قدرت با دانش و حقیقت، و نهایتاً سوژه زدایی تاریخی، متأثر از نیچه تلقی نمود». در واقع، این نکته که فلسفه ی سیاسی فوکو تحت تأثیر اندیشه سیاسی نیچه قرار گرفته است، را مفروض اساسی پژوهش قلمداد نموده ایم. اندیشه سیاسی نیچه با دخالت دادن اراده ی (خواستِ) قدرت در تمامی امور زندگی انسانی و اعلان عصر هیچ انگاری با مرگ خدا (بت های حقیقت) که در آن ارزیابی دگرگونه تمامی ارزش ها یک اصل می ‎گردد، مسأله انسان و چگونگی رهایی او از وضعیت هیچ انگاری موجود در عصر جدید، را محوریت بخشید . او با طرح نقدهای عمیق در حوزه معرفت شناسی و به چالش کشیدن محوریت سوژه انسانی انقلابی عمیق را در مطالعات فلسفه سیاسی ایجاد نمود، و از این رو طیف وسیعی از فلاسفه سیاسی قرن بیستم را متأثر ساخت. در این میان، میشل فوکو مهم ترین متفکری بود که فلسفه ی سیاسی او از نیچه متأثر شد. فوکو با بهره گیری از روش تبارشناسی نیچه و گسترش دادن آن، به طور جدی مفهوم اراد ه ی (خواستِ) معطوف به قدرت نیچه را در بازخوانی و تفسیر وقایع سیاسی عصر جدید به کار گرفت. در واقع فوکو با توجه به نقش قدرت در برساختن حقیقت های انسانی و تاریخی، لایه های مختلف رژیم های حقیقت را در عصر مدرن مورد تبارشناسی قرار داد و با توجه به نحوه شکل گیری و توسعه سوژه ی انسانی در معنای جدید آن، به تأسی از نیچه پایان معرفت شناسی و مرگ سوژه به عنوان عامل و معلول شناخت را اعلان نمود. علاوه بر این، فوکو با تأثیرپذیری از پایه های معرفت شناسی و روش شناسی نیچه حوزه ای گسترده و سیال را برای قدرت و سیاست در نظر گرفت، که در بطن آن همه چیز امر سیاسی ای تلقی می شود که در روابط قدرت و دانش برساخته می شود و به شدت متأثر از روابط درون گفتمانی است. در ضمن ذکر این نکته ضروری است که از چارچوب روشی «جامعه شناسی شناخت کارل مانهایم» در سراسر پژوهش برای بازخوانی فلسفه سیاسی نیچه و فوکو تا آن جا که ممکن بوده، بهره گرفته شده است. همچنین، این پژوهش در قالب پنج فصل به تشریح مسأله پرداخته و سعی دارد فرضیه ی مزبور را به آزمون نهد.